5o ESO – ESMO ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ

ABC 5 (Advanced Breast Cancer) – Γεφυρώνοντας το χάσμα

14-16 Νοεμβρίου 2019

Λισαβόνα

Τρεις υπέροχες μέρες – ένα μοναδικό συνέδριο. Εδώ και δέκα χρόνια πιστές στο ραντεβού, βρεθήκαμε και πάλι στην Λισαβόνα προκειμένου να παρακολουθήσουμε το συνέδριο για τον προχωρημένο (ΠΚΜ) ή μεταστατικό καρκίνο μαστού(ΜΚΜ), που πραγματοποιείται εκεί κάθε δύο χρόνια.

Ο Προχωρημένος καρκίνος μαστού (αbc) ή αλλιώς μεταστατικός (mbc) έχει μπει για τα καλά στην καθημερινότητα της κοινότητας του καρκίνου. Όπως έχει προβλεφθεί το 30% των περιπτώσεων του πρωτοπαθούς καρκίνου θα παρουσιάσουν μετάσταση και όπως προέτρεψε το συνέδριο, ιδιαίτερα απευθυνόμενο στους επαγγελματίες υγείας, θα πρέπει να προετοιμάζονται ανάλογα οι ασθενείς με πρώιμο, για το ενδεχόμενο.

To  ABC International Consensus Conference, είναι το πρώτο συνέδριο παγκοσμίως που έβαλε τον δάκτυλο επί τον «τύπο των ήλων». 10 χρόνια τώρα και συνεχίζει να πρωτοπορεί και να μας εκπλήσσει ευχάριστα, να φωτίζει μονοπάτια και να ανοίγει δρόμους και διόδους στην γνώση και προσέγγιση του μεταστατικού καρκίνου μαστού.

Επίσης ένα από πρώτα συνέδρια, παγκοσμίως, που εμπεριείχαν στο βασικό τους πρόγραμμα ενότητες που αφορούν κατευθείαν τις ασθενείς ή τους συνηγόρους των ασθενών κλπ εμπλεκόμενους.

Με πλούσιο και φροντισμένο περιεχόμενο φώτισε και φέτος αρκετές παραμέτρους και σκοτεινές γωνιές της ασθένειας.

Ενδιαφέρουσες ανακοινώσεις για τις εναλλακτικές και συμπληρωματικές θεραπείες που απασχολούν πολύ τους ασθενείς αλλά και την ιατρική κοινότητα και που χωρίς να απορρίπτονται, πρέπει να αντιμετωπίζονται με υπευθυνότητα, με δεδομένες τις ενδείξεις, οι οποίες έχουν ξεκινήσει να διερευνώνται συστηματικά, ότι πολλά φυσικά προιόντα ενδέχεται να επηρεάσουν βασικές αντικαρκινικές θεραπείες, αφού αλληλεπιδρούν με αυτές, όχι πάντα με τα επιθυμητά αποτελέσματα. Οι εναλλακτικές και συμπληρωματικές θεραπείες (φυτοθεραπείες κλπ)  επιδρούν στον μεταβολισμό, στην επενέργεια των φαρμάκων ή στην τοξικότητα τους. Γι αυτό πρέπει να αποφεύγονται ή να χρησιμοποιούνται μετά από απαραίτητη ενημέρωση και συναίνεση του θεραπευτή ογκολόγου γιατρού. Σε αντίθεση η φυσική άσκηση, οι αγχολυτικές ασκήσεις (mindfulness) μπορούν να βοηθήσουν, αποδεδειγμένα, θετικά την εξέλιξη της θεραπείας.

Για τον πόνο, που αναπόφευκτα συνυπάρχει πολύ συχνά στον ΠΚΜ, η μορφίνη παραμένει το αδιαμφισβήτητα αποτελεσματικό και απόλυτο αναλγητικό και τούτο πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη από τις αυστηρές νομοθεσίες των διαφόρων κρατών σχετικά με τα οπιοειδή.  Οι εναλλακτικές μορφές οπιοειδών δεν παράγουν, μέχρι στιγμής, τα ίδια αποτελέσματα. Η παρηγορική, ανακουφιστική φροντίδα και η φροντίδα τελικού σταδίου πρέπει να αρχίζουν νωρίς, σχεδόν ταυτόχρονα με την διάγνωση, για να παράξουν τα επιθυμητά αποτελέσματα, παρά τις όποιες αντιρρήσεις και κυρίως τους φόβους και τις αναστολές των επαγγελματιών υγείας. Παράλληλα η  στρατηγική σωστής, απρόσκοπτης και ειλικρινούς επικοινωνίας με τον ασθενή και το συγγενικό περιβάλλον του, βοηθάει και ελαφρύνει τα φορτία και για τα δυο μέρη δηλ. τόσο τους ασθενείς κλπ όσο και τους επαγγελματίες υγείας. Σημαντική και η συζήτηση και συναπόφαση για την επιλογή και τον σχεδιασμό της γραμμής θεραπείας, αφού ο κάθε ασθενής έχει τις εντελώς δικές του προτεραιότητες και ιδιαιτερότητες, που πρέπει πάντα να λαμβάνονται υπόψη, ακόμα και όταν δεν συνάδουν με τον απόλυτα ορθολογικό σχεδιασμό της θεραπευτικής αγωγής. Θίχτηκαν ακόμα και τα «δύσκολα» θέματα του τέλους των επιλογών θεραπευτικής προσέγγισης, της μεγάλης απόφασης, και ποιος πρέπει να την πάρει, για το οριστικό τέλος της όποιας θεραπείας πριν την ολοκλήρωση της, όταν πια φαίνεται ότι φορτίζει και επιβαρύνει ματαίως τον ασθενή, των δομών τύπου Hospice που λείπουν από τις περισσότερες χώρες παγκοσμίως και της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας.

Μια άγνωστη στους πολλούς μετάσταση, αποτελούν οι δερματικές μεταστάσεις του ΚΜ, που συνήθως υποαξιολογούνται ή εντοπίζονται δύσκολα και αργά, για τούτο έχουν συνήθως κακή πρόγνωση και δύσκολη θεραπευτική ή ανακουφιστική αντιμετώπιση.

Big Data και Τεχνητή Νοημοσύνη είναι τα θέματα που πρόκειται να μας απασχολήσουν πολύ τα επόμενα χρόνια. Πρόκειται για την αλληλεπίδραση και συνένωση των παγκόσμιων βάσεων ιατρικών δεδομένων κaι την παρείσφρυση της τεχνητής νοημoσύνης (artificial intelligence) που μάλλον δεν θα αργήσουν και θα  δημιουργήσουν νέα εποχή στις διαγνώσεις, στην ακρίβεια τους,  στις κλινικές μελέτες και στην αξιολόγηση των αποτελεσμάτων τους, στον σχεδιασμό των θεραπειών και σε πολλά άλλα ζητήματα ιατρικού χαρακτήρα και ίσως όχι μόνο.

Στο συνέδριο παρουσιάστηκαν οι νεότερες  ιατρικές εξελίξεις για την αντιμετώπιση του μεταστατικού καρκίνου μαστού καθώς και οι διαφορές στην αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού που από την αρχή διαγιγνώσκεται ως μεταστατικός (de novo) σε σχέση με τον μεταστατικό καρκίνο που διαδέχεται έναν πρωταρχικό καρκίνο μαστού.  Αναφορά έγινε και στους βιοδείκτες και πως θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν στον καρκίνο του μαστού.

Από την άλλη άκρη του Ατλαντικού η ΜΚΟ Femama που εδρεύσει στην Βραζιλία παρουσίασε την στρατηγική πίεσης που ακολούθησε προς το Υπουργείο Υγείας προκειμένου να διασφαλίσει την καλύτερη δυνατή θεραπεία των ασθενών με HER2 θετικό. Σημαντική ήταν η παρουσίαση μια έρευνας που διεξήχθη στις ΗΠΑ σχετικά με την οικονομική τοξικότητα που επιφέρει ο μεταστατικός καρκίνος μαστού στις γυναίκες και στις οικογένειες τους. Οι περισσότερες ασθενείς που συμμετείχαν στην έρευνα ανέφεραν ότι αντιμετώπισαν δυσκολίες στην εργασία τους, είτε χρειάστηκε να μειώσουν τις ώρες εργασίας είτε να διακόψουν την εργασία τους την ίδια στιγμή που τα έξοδα τους για την αντιμετώπιση του καρκίνου αυξάνονταν. Οι περισσότεροι ανέφεραν ότι προκειμένου να ανταπεξέλθουν οικονομικά απευθύνθηκαν σε συγγενείς και φίλους ενώ ορισμένοι έλαβαν οικονομική βοήθεια από οργανισμούς και crowdfunding, ενώ δεν έλειψαν οι περιπτώσεις εκείνων που λόγω των οικονομικών δυσκολιών καθυστέρησαν να λάβουν θεραπεία.

Ο τριπλά αρνητικός καρκίνος απασχόλησε το συνέδριο όπου παρουσιάστηκαν οι νεότερες εξελίξεις σχετικά με τους θεραπευτικούς στόχους και τα νέα φάρμακα. Οι επιπτώσεις και τα δύσκολα συμπτώματα του ΠΚΜ όπως και η χρήση της μορφίνης και των οπιοειδών συζητήθηκαν επίσης. Ο ΠΚΜ προξενεί γυναικολογικά και σεξουαλικά ζητήματα στις γυναίκες που συνήθως δεν συζητούνται καθώς οι ασθενείς ντρέπονται να αναφερθούν στο θέμα και οι ογκολόγοι δεν είναι ιδιαίτερα πρόθυμοι να το συζητήσουν, ενώ με συγκεκριμένες παρεμβάσεις κάποια μπορούν να επιλυθούν ή και να βελτιωθούν. Ένα εργαλείο που θα μπορούσε να βοηθήσει να συζητηθεί το ζήτημα είναι ένα ερωτηματολόγιο που θα βοηθήσει την ασθενή να προσδιορίσει το πρόβλημα και τον γιατρό να συλλέξει τις πληροφορίες που χρειάζεται.

Η κόπωση και η καχεξία απασχολούν τις γυναίκες με ΠΚΜ. Η κόπωση που σχετίζεται με τον καρκίνο (Cancer Related Fatigue), μπορεί να οφείλεται σε διαφορετικούς παράγοντες όπως γενετικούς, βιολογικούς, ψυχοκοινωνικούς και συμπεριφοριστικούς. Για τον παραπάνω λόγο, διάφορες παρεμβάσεις θα μπορούσαν να βελτιώσουν την κόπωση όπως η φυσική άσκηση, η ψυχοκοινωνική και φαρμακευτική υποστήριξη. Όσον αφορά την καχεξία τα συμπληρώματα διατροφής ως τώρα παραμένουν βασικός στυλοβάτης της αντιμετώπισης της.

Στο συνέδριο έγινε αναφορά στα νέα φάρμακα αντιμετώπισης των μεταστάσεων του καρκίνου του μαστού, στον ρόλο της υγρής βιοψίας,  σε μεταστάσεις που αφορούν τον πνεύμονα, τον εγκέφαλο, και τα οστά.

Ο ρόλος της επικοινωνίας του ΠΚΜ είναι ένα μεγάλο στοίχημα για όλους μας. Οι σύλλογοι ασθενών χρειάζεται να επενδύσουν στον ΠΚΜ, η παγκόσμια ημέρα του οποίου έχει οριστεί για τις 13 Οκτωβρίου. Γυναίκες με ΠΚΜ από διάφορες χώρες μας μίλησαν για τις δράσεις τους και μας εμψύχωσαν με τις εμπειρίες τους. Αξίζει να αναφέρουμε ότι διάφορα blogs έχουν δημιουργηθεί με σκοπό να μοιράζονται οι ασθενείς τις εμπειρίες τους και τα βιώματα ώστε καμία γυναίκα να μη νιώθει μόνη και αόρατη κατά την αντιμετώπιση της ασθένειας. Η ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας τόσο από την πλευρά των ασθενών όσο και από την πλευρά των γιατρών κρίνεται απαραίτητη ώστε να μπορεί να υπάρχει μια σφαιρική αντιμετώπιση. Οι πληροφορίες έχουν μεγάλη δύναμη και πρέπει να διακινούνται και από τις δυο πλευρές.

Ο ΠΚΜ πρέπει να φωτιστεί περισσότερο, τόσο οι επαγγελματίες υγείας όσο και οι φροντιστές των ασθενών χρειάζεται να είναι σε επαφή και συνεργασία για την καλύτερη δυνατή υποστήριξη των γυναικών που νοσούν.

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις παρουσιάσεις που έγιναν στο συνέδριο αναμένεται να αναρτηθούν στην ιστοσελίδα http://www.abc-lisbon.org/

 

Αγγελική Στεφανάκη,  Ταμίας ΔΣ και ασθενής με ABC

Κλαίρη Τζιομάκη, Κοινωνική Λειτουργός MSc., Οικογενειακή Θεραπεύτρια